Parabens: Είναι τόσο επικίνδυνα;

Τι είναι τα Parabens;

Τα parabens είναι μια ομάδα χημικών ενώσεων οι οποίες είναι συνθετικές, παρασκευάζονται δηλαδή στο εργαστήριο και χρησιμοποιούνται σαν συντηρητικά. Διαθέτουν πολύ ισχυρές αντιμικροβιακές ιδιότητες, έχουν πολύ μικρό κόστος και αποδομούνται πολύ γρήγορα από τον οργανισμό. Για τους λόγους αυτούς θα τα βρείτε γραμμένα στις συσκευασίες των περισσότερων προϊόντων προσωπικής υγιεινής, όπως αποσμητικά, σαμπουάν, κρέμες ξυρίσματος, μαλακτικά μαλλιών, γαλακτώματα, προϊόντα καθαρισμού προσώπου – σώματος και βέβαια σε καλλυντικές κρέμες, ορούς, προϊόντα απολέπισης κλπ. Χρησιμοποιούνται επίσης σαν συντηρητικά σε φάρμακα, αλλά και σε ορισμένα τρόφιμα. Οι ονομασίες τους έχουν πάντοτε σαν δεύτερο συστατικό τη λέξη paraben (methyl paraben, butyl paraben, propyl paraben, isopropyl paraben, isobutyl paraben, ethyl paraben, poly paraben κλπ.).

Ποιοι Είναι Εκτεθειμένοι στα Parabens;

Απλά όλοι. Γιατί όλοι χρησιμοποιούμε προϊόντα με parabens. Σύμφωνα με μελέτη (1), από τα 100 άτομα των οποίων τα ούρα εξετάσθηκαν για παρουσία parabens, τα 96 περιείχαν methyl και propyl parabens, ενώ σε περισσότερα από το 50% των ατόμων βρέθηκαν τα υπόλοιπα parabens. Οι ενήλικες είχαν περισσότερες τέτοιες χημικές ουσίες στα ούρα σε σχέση με τα παιδιά, λογικά επειδή χρησιμοποιούν περισσότερα προϊόντα. Βρέθηκε επίσης ότι αυτοί που χρησιμοποιούσαν περισσότερα προϊόντα, είχαν τις μεγαλύτερες συγκεντρώσεις. Οι γυναίκες προηγούντο, κατά πάσα πιθανότητα για τον ίδιο λόγο.

Το καλό είναι ότι ο οργανισμός μας έχει τη δυνατότητα να αποβάλλει τα parabens σε λίγες μόνον ημέρες. Όμως, επειδή χρησιμοποιούμε καθημερινά προϊόντα που τα περιέχουν, υπάρχουν μόνιμα μέσα μας και μας επηρεάζουν.

Parabens και Καρκίνος του Στήθους

Το θέμα των parabens ξεκίνησε το 2004, όταν η Dr Philippa Darbre τάραξε τα νερά με τη μελέτη της (2), στην οποία κατέγραψε τα εξής:

• Τα parabens απορροφώνται από την επιδερμίδα, έστω και εάν αυτή είναι ανέπαφη – δεν παρουσιάζει αμυχή.
• Η ταχύτητα εισόδου στους ιστούς επηρεάζεται από τα βελτιωτικά απορρόφησης που υπάρχουν στα περισσότερα καλλυντικά προϊόντα.
• Τα parabens δεν είναι μεταλλαξιογόνα. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν αναφορές ότι προκαλούν χρωμοσωμικές εκτροπές.
• Σε κυτταρικό επίπεδο, τα parabens έχουν τη δυνατότητα να διαταράσσουν την κυτταρική λειτουργία και να προκαλούν μιτοχονδριακή δυσλειτουργία.
• Η τακτική χρησιμοποίηση οιστρογονικών χημικών, όπως τα parabens, θα μπορούσαν να επηρεάσουν την ανάπτυξη καρκίνου του στήθους

Έκτοτε, αρκετές μελέτες κατέγραφαν κάποιες ενδείξεις και κάποια ανησυχία για τον ρόλο των parabens. Στα συμπεράσματα όμως ανέφεραν ότι πρέπει να γίνουν περισσότερες μελέτες για να αποδειχθεί εάν είναι βλαβερά ή όχι. Μία άλλη μελέτη όμως, του 2016 αυτή τη φορά, έρχεται να επιτείνει τις ανησυχίες των καταναλωτών. Είναι αποδεδειγμένο ότι τα parabens μιμούνται τη λειτουργία των ανθρώπινων οιστρογόνων (ενδογενών) και για το λόγο αυτό ονομάζονται ξενοοιστρογόνα.  Η μελέτη (3) αναφέρει ότι η έκθεση σε οιστρογόνα και ορισμένα ξενοοιστρογόνα συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο καρκίνου του στήθους. Και στο τέλος συμπεραίνει ότι το butyl paraben, δρα συνεργιστικά με τους μοριακούς διαβιβαστές HER στον ανθρώπινο οργανισμό, διεγείροντας έτσι την ογκογένεση και την ταχεία αναπαραγωγή καρκινικών κυττάρων.

Parabens και Ανθρώπινο Ενδοκρινικό Σύστημα

Ο οργανισμός μας παράγει τις ορμόνες, οι οποίες δρουν σε πολύ μικρές ποσότητες και σε εντελώς συγκεκριμένο χρόνο, με σκοπό να ρυθμίσουν πολύπλοκες διεργασίες, όπως την ανάπτυξη, την αναπαραγωγή, τον μεταβολισμό, την ανοσία και τη συμπεριφορά του σώματος. Οι ορμόνες δηλαδή είναι το μέσο, με το οποίο ο οργανισμός δίνει εντολή σε διάφορα όργανα να εκτελέσουν ζωτικές εργασίες. Ο,τιδήποτε ξένο προς τον οργανισμό συμπεριφέρεται σαν ορμόνη, δηλαδή μιμείται τη δράση των ορμονών, δηλαδή τελικά ξεγελά τον οργανισμό μας, παρεμβαίνει δυναμικά στο ορμονικό μας σύστημα, το διαταράσσει και τα δυσμενή του αποτελέσματα είναι πιθανό να φανούν ακόμη και πολύ αργότερα (4). Για το λόγο αυτό ονομάζονται «ενδοκρινικοί διαταράκτες» (endocrine disruptors).

Έρχονται λοιπόν διάφορες μελέτες (5) που αποδεικνύουν ότι τα parabens εμφανίζουν μια ελαφρά οιστρογονική δραστηριότητα, η οποία βέβαια, δημιουργεί αρνητικές επιπτώσεις στον ανθρώπινο οργανισμό.

Parabens και Γονιμότητα

Όλα τα παραπάνω δημιουργούν σοβαρή ανησυχία σε όποιον τα διαβάζει. Αυτό όμως που μάλλον δημιουργεί φόβο για το πώς παρεμβαίνει η χημεία στη ζωή μας και για το πού βαδίζουμε σαν ανθρωπότητα είναι τα αποτελέσματα άλλης μελέτης (6), σύμφωνα με την οποία ελέγχθηκε η σχέση των parabens με τη γονιμότητα (fecundity) των ανθρώπων. Μετρήθηκαν οι συγκεντρώσεις parabens στα ούρα 501 ζευγαριών, για να εντοπισθεί πιθανή σχέση με την εκ μέρους τους δυνατότητα σύλληψης.

Η μέτρηση των parabens έγινε πριν από τη σύλληψη και συνεχίσθηκε μέχρι αυτή να υλοποιηθεί. Στη συνέχεια συγκρίθηκαν τα μεγέθη, σε σχέση με τον χρόνο που απαιτήθηκε για να γίνει η σύλληψη. Τα αποτελέσματα μάλλον θα πρέπει να μας κάνουν να διαβάζουμε προσεκτικά τα συστατικά όλων των προϊόντων που αγοράζουμε. Οι γυναίκες (όχι οι άνδρες) που εμφάνιζαν τις μεγαλύτερες συγκεντρώσεις methyl και ethyl parabens στα ούρα τους σχετίζονται με 37% και 33% μείωση της γονιμότητας του αντίστοιχου ζευγαριού.

Για το ίδιο θέμα, άλλη μελέτη συμπεραίνει (7) ότι το propyl paraben ίσως να σχετίζεται με ελαττωμένη ωοθηκική επάρκεια. Αυτό, σε απλά ελληνικά σημαίνει ότι η το συγκεκριμένο paraben περιορίζει την πιθανότητα σύλληψης της γυναίκας.

Parabens και Ανδρικό Γεννητικό Σύστημα

Σε άλλη ιατρική έρευνα (8) αποδείχθηκε ότι η έκθεση θηλαστικών σε butyl paraben επέδρασε δυσμενώς και στην παραγωγή τεστοστερόνης, αλλά και στη λειτουργία του αρσενικού γεννητικού συστήματος. Σε δεύτερη μελέτη αποδείχθηκε ότι και η ημερήσια παραγωγή σπέρματος, αλλά και η αποτελεσματικότητά του μειώθηκαν σημαντικά από το χορηγούμενο butyl paraben. Το σημαντικό είναι το γεγονός ότι οι μετρήσεις έγιναν με έκθεση σε parabens, που έφθανε έως τα αποδεκτά από την Ε.Ε. όρια για τον άνθρωπο. Το οποίο σημαίνει ότι όπως τα ζώα, έτσι και οι άνθρωποι θα μπορούσαν να υφίστανται τις ίδιες ακριβώς επιδράσεις.

Άλλες Ενδείξεις για τα Parabens

Μελέτη του 2008 (9) αποκάλυψε ότι το methyl paraben θα μπορούσε να προκαλέσει δερματικές βλάβες που περιλαμβάνουν και την καρκινογένεση, μέσω της έκθεσης της επιδερμίδας στο ηλιακό φως.

Και τι κάνουμε;

Μέχρι σήμερα λοιπόν υπάρχουν μόνον ενδείξεις για το ότι τα parabens είναι βλαβερά για την υγεία. Βλέπουμε όμως ότι με το χρόνο οι ενδείξεις αυτές πολλαπλασιάζονται και τα συνδέουν με ορμονικές διαταραχές, με τον καρκίνο και ειδικότερα τον καρκίνο του μαστού και με προβλήματα του ανδρικού και του γυναικείου αναπαραγωγικού συστήματος. Το γεγονός ότι δεν υπάρχει μελέτη που να αποδεικνύει επαρκώς ότι είναι βλαβερά για την υγεία, δεν πρέπει να μειώνει την ανησυχία για τη χρήση τους. Και το ερώτημα που ανακύπτει είναι το εάν εμείς ως καταναλωτές θα πρέπει να περιμένουμε τη μετατροπή των ενδείξεων σε αποδείξεις. Η απάντηση είναι βέβαια ότι η προσπάθεια για να μην φορτίζουμε τον οργανισμό μας με χημικά πρέπει να είναι συνεχής.

Η περιττή έκθεση στα χημικά επιβαρύνει ακόμη και ζωτικές μας λειτουργίες και οδηγεί σε αποτελέσματα που πολλές φορές δεν αντιστρέφονται. Ας προφυλάξουμε λοιπόν τον εαυτό μας, διαβάζοντας προσεκτικά τις ετικέτες των προϊόντων φροντίδας του δέρματος που χρησιμοποιούμε. Ακόμη και αυτών που γράφουν στην ετικέτα ότι είναι «φυσικά». Ας αρχίσουμε να αποφεύγουμε όσα περιέχουν χημικές ουσίες που δεν ξέρουμε αν και πόση βλάβη προκαλούν στον οργανισμό μας. Είμαστε βέβαιοι ότι μέσα στα επόμενα 10 χρόνια τα parabens θα σταματήσουν να χρησιμοποιούνται, μετά από πίεση κυρίως των καταναλωτών, οι οποίοι δεν θα χρησιμοποιούν προϊόντα που τα περιέχουν.

…ας πετάξουμε τα χημικά από τη ζωή μας…